แนวคิดนโยบายต่างประเทศของรัสเซีย 2023 (2)

Russian Foreign Policy Concept 2023 สะท้อนมุมมองสถานการณ์โลก โดยเฉพาะส่วนที่รัสเซียกำลังเผชิญ วิสัยทัศน์อนาคตโลก

            แนวคิดนโยบายต่างประเทศของรัสเซีย 2023 (Russian Foreign Policy Concept 2023) ประกาศหลักนโยบายสำคัญหลายประเด็น สะท้อนมุมมองต่อสถานการณ์โลกโดยเฉพาะส่วนที่รัสเซียกำลังเผชิญ วิสัยทัศน์อนาคตโลก บทความนี้คัดเลือกนำเสนอบางส่วน  มีสาระสำคัญพร้อมการวิเคราะห์ ดังนี้

ยึดมั่นหลักนิติธรรมระหว่างประเทศ:

            รัสเซียมีเป้าหมายให้หลักนิติธรรมความสัมพันธ์ระหว่างประเทศเป็นเสาหลักระเบียบโลกที่เป็นธรรมและยั่งยืน รักษาเสถียรภาพสันติภาพโลก ให้นานาชาติร่วมมือกัน ลดความตึงเครียด ส่งเสริมการพัฒนา

            ทั้งนี้การยึดมั่นหลักนิติธรรมนี้จะสอดคล้องกับรัฐธรรมนูญ แต่ละประเทศมีสิทธิตัดสินใจด้วยตัวเอง ส่งเสริมระเบียบโลกที่ตั้งบนกฎเกณฑ์ ด้วยแนวทางดังนี้ 1) ขัดขวางความพยายามทดแทน เปลี่ยนแปลงหรือตีความหลักกฎหมายระหว่างประเทศที่ผิดจากเดิม 2) สร้างโลกพหุภาคีที่แท้จริง จัดระเบียบกฎหมายระหว่างประเทศ โดยร่วมกับสหประชาชาติ ประเทศต่างๆ 3) ร่วมมือกับประเทศอื่นๆ ฟื้นฟูการยึดกฎหมายระหว่างประเทศ        4) ต่อต้านมาตรการบีบบังคับฝ่ายเดียว (Unilateral coercive measures) ที่ผิดกฎหมาย ละเมิดกฎบัตรสหประชาชาติ 5) ปรับปรุงกลไกการคว่ำบาตรโดยนานาชาติ สืบเนื่องจากความไร้ประสิทธิภาพของคณะมนตรีความมั่นคงสหประชาชาติ ให้กลไกนี้ช่วยรักษาสันติภาพ ความมั่นคง ไม่ทำลายมนุษยชน 6) เร่งกระบวนการกำหนดรูปแบบกฎหมายระหว่างประเทศประเด็นพรมแดนรัฐรัสเซียกับเขตแดนทางทะเล

ยึดความมั่นคงของแต่ละประเทศ:

            รัสเซียให้ความสำคัญต่อความมั่นคงระหว่างประเทศของแต่ละประเทศอย่างเท่าเทียม ร่วมมือกับนานาชาติ ปรับปรุงเครือข่ายความมั่นคงนานาชาติ ด้วยการ 1) ยึดหลักสันติวิธี แก้ข้อขัดแย้งบนผลประโยชน์ร่วม ใช้หลักยืดหยุ่น ได้ประโยชน์อย่างสมดุล 2) ร่วมมือกับประเทศต่างๆ สลายการครอบงำโลกด้วยกำลังทหาร การใช้อำนาจเกินขอบเขต โดยยึดหลักกฎบัตรสหประชาชาติ ภัยคุกคามต่อชาติอื่นและลูกหลานในอนาคต 3) ใช้ความร่วมมือทางการเมืองกับการทูตเพื่อป้องกันการละเมิดกฎบัตรสหประชาชาติด้วยกำลังทหาร ไม่ยอมใช้กลไกคณะมนตรีความมั่นคงละเมิดเงื่อนไขการป้องกันตัวเองตามมาตร 51 ของกฎบัตรสหประชาชาติ 4) ใช้มาตรการการเมืองกับการทูตต่อกรการแทรกแซงกิจการภายใน ให้ความสำคัญกับการเคลื่อนไหวทางการเมืองในประเทศ การเปลี่ยนระบอบที่ขัดรัฐธรรมนูญ ทำลายบูรณภาพแห่งดินแดน 5) กำจัดเงื่อนไขต้นเหตุสงครามโลก ความเสี่ยงใช้นิวเคลียร์ อาวุธอำนาจทำลายร้ายแรง ปรับโครงสร้างความมั่นคงระหว่างประเทศ ป้องกันและแก้ไขความขัดแย้งต่างๆ

ประเด็นรักษาความมั่นคง:

            กำจัดโอกาสทำสงครามโลก เสี่ยงใช้อาวุธนิวเคลียร์ อาวุธอำนาจทำลายร้ายแรงต่างๆ ปรับโครงสร้างความมั่นคงระหว่างประเทศ ดังนี้ 1) ยึดการป้องปรามทางยุทธศาสตร์ (strategic deterrence) ป้องกันการยั่วยุทางทหาร การใช้อาวุธนิวเคลียร์ อาวุธอำนาจทำลายร้ายแรงต่างๆ 2) พัฒนาสนธิสัญญาระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องกับเสถียรภาพเชิงยุทธศาสตร์ การควบคุมอาวุธ การเผยแพร่อาวุธอำนาจทำลายร้ายแรง 3) ส่งเสริมรากฐานการเมืองระหว่างประเทศเพื่อเสถียรภาพเชิงยุทธศาสตร์ การควบคุมอาวุธต่างๆ ที่ส่งผลต่อเสถียรภาพเชิงยุทธศาสตร์ 4) ป้องกันการแข่งขันทางอาวุธ สร้างเงื่อนไขนำสู่ลดอาวุธนิวเคลียร์  5) เพิ่มความสามารถในการคาดการณ์ในความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ป้องกันการใช้อาวุธโดยไม่ตั้งใจ 6) เคารพสนธิสัญญาเขตปลอดอาวุธนิวเคลียร์ที่ทำไว้ 7) ยึดนโยบายควบคุมอาวุธ อาวุธเล็กกับอาวุธเบาที่ใช้ในสงคราม 8) เข้มงวดความปลอดภัยของนิวเคลียร์ ป้องกันก่อการร้ายด้วยนิวเคลียร์ 9) ส่งเสริมการใช้นิวเคลียร์ในทางสันติ 10) เข้มงวดการส่งออกอาวุธ การแพร่กระจายอาวุธต่างๆ  

ความร่วมมือเศรษฐกิจและการพัฒนา:

            รัสเซียมีเป้าหมายรักษาผู้นำด้านเศรษฐกิจโลก ลดความเสี่ยงและคว้าโอกาสที่เกิดขึ้น ป้องกันนโยบายที่ไม่เป็นมิตรจากต่างประเทศ โดยจะดำเนินการดังนี้ 1) ปรับตัวให้เข้ากับระบบการค้าโลก ระบบการเงิน และระบบการคลัง โดยคำนึงถึงโลกพหุภาคี ผลพวงจากวิกฤตเศรษฐกิจโลก ประเทศปรปักษ์ที่พยายามควบคุม ขยายความร่วมมือกับกลุ่มประเทศที่กำลังพัฒนา 2) ลดพึ่งพาประเทศที่ไม่เป็นมิตร สร้างโลกไร้ขั้ว ปลดปล่อยตัวเองจากระบบชำระเงินของประเทศที่ไม่เป็นมิตร พร้อมกับสร้างระบบชำระเงินแบบใหม่ 3) ผลิตสินค้าสู่ตลาดโลกที่ไม่ใช่ทรัพยากรหรือพลังงาน 4) ให้สินค้ารัสเซียเข้าถึงตลาดโลก ปกป้องการลงทุน สินค้าบริการในต่างแดน การแข่งขันที่ไม่เป็นธรรม 5) ปกป้องเศรษฐกิจ การค้าระหว่างประเทศจากปรปักษ์ 6) อำนวยความสะดวกในการดึงดูดการลงทุนจากต่างประเทศมายังรัสเซีย ดึงดูดความรู้ เทคโนโลยี ผู้เชี่ยวชาญ 7) ส่งเสริมการรวมตัวทางเศรษฐกิจที่เอื้อประโยชน์รัสเซีย โดยเฉพาะกับพันธมิตร หุ้นส่วนประเทศใกล้ชิด เช่น EAEU, CIS, SCO, BRICS 8) ใช้ประโยชน์จากที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ที่เป็นเอกลักษณ์และศักยภาพในการขนส่งของรัสเซียเพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจ

ด้านสิ่งแวดล้อมกับสุขภาพ:

            เป้าหมายคือส่งเสริมคุณภาพชีวิต ปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ด้วยนโยบายดังนี้ 1) ส่งเสริมความร่วมมือนานาชาติที่ปราศจากขั้ว เพื่อลดผลกระทบจากสิ่งแวดล้อม พยายามรักษาระบบนิเวศน์ 2) ขยายความร่วมมือกับพันธมิตร หุ้นส่วนประเทศใกล้ชิด ร่วมต้านประเด็นสิ่งแวดล้อมอันเกิดจากการแบ่งขั้ว สร้างการแข่งขันที่ไม่เป็นธรรม แทรกแซงกิจการภายใน 3) รักษาสิทธิของทุกชาติที่จะเลือกกลไก วิธีการปกป้องสิ่งแวดล้อม การปรับตัวให้เข้ากับการเปลี่ยนสภาวะภูมิอากาศ 4) สนับสนุนการจัดทำข้อตกลงที่เป็นมาตรฐานเดียวกัน ในเรื่องเกี่ยวกับการควบคุมรักษาสิ่งแวดล้อมตามกรอบสหประชาชาติ 5) ร่วมพัฒนาเทคโนโลยีทันสมัยที่สุดเพื่อแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม 6) ป้องกันการเคลื่อนย้ายสิ่งที่เป็นพิษต่อสิ่งแวดล้อม รวมทั้งพืชที่ไม่พึงปรารถนา เชื้อโรค เข้าประเทศ

            ด้านการดูแลสุขภาพและสวัสดิการสังคม มีนโยบายเพิ่มประสิทธิภาพความร่วมมือกับหน่วยงานนานาชาติ ร่วมกันป้องกันโรคติดต่อร้ายแรง โรคระบาด โรคติดต่อกับโรคไม่ติดต่อ แก้ปัญหาสังคมเศรษฐกิจที่ตามมาจากโรคระบาด เพิ่มการวิจัยด้านสาธารณสุข มาตรการป้องกัน การวินิจฉัยและการรักษา

ความร่วมมือทางมนุษยธรรม:

            ความร่วมมือทางมนุษยธรรมระหว่างประเทศ (International humanitarian cooperation) ทางการรัสเซียให้ความสำคัญกับบทบาทภาษารัสเซียนในต่างแดน ต่อต้านกระแสกลัวรัสเซีย (Russophobia) ที่ก่อโดยชาติที่ไม่เป็นมิตรต่อรัสเซีย ทางการรัสเซียจึงต้องสร้างความเข้าใจที่ถูกต้อง มีนโยบายดังนี้ 1) ต่อต้านการเลือกปฏิบัติจากต่างชาติในทุกด้านไม่ว่าจะวัฒนธรรม ศิลปะ วิทยาศาสตร์ ส่งเสริมภาพลักษณ์รัสเซียที่ดีในต่างแดน 2) ส่งเสริมภาษารัสเซียนและบทบาทในการสื่อสารระหว่างประเทศ ส่งเสริมการเรียนภาษานี้ในต่างแดน 3) ส่งเสริมภาคประชาสังคมให้มีท่าทีที่ดีต่อรัสเซีย ส่งเสริมการศึกษาการเมืองรัสเซีย การเป็นตัวแทนรัสเซียในด้านต่างๆ  4) ส่งเสริมความสัมพันธ์องค์กรศาสนาระหว่างประเทศ ปกป้องการเลือกปฏิบัติต่อ Russian Orthodox Church ในต่างแดน ให้นิกายนิกายออร์ทอดอกซ์มีเอกภาพ (นิกายหลักของรัสเซียที่ยึดถือมาแต่โบราณ) 5) รักษาอารยธรรมเก่าแก่ ความเชื่อมโยงทางจิตวิญญาณของคนรัสเซียกับต่างชาติ 6) ส่งเสริมนักกีฬารัสเซียสู่การแข่งขันนานาชาติ พัฒนาการแข่งขันกีฬานานาที่สร้างสรรค์ต่อรัสเซีย

ด้านการปกป้องพลเมืองกับองค์กรต่างๆ:

            รัฐบาลมีหน้าที่ปกป้องสิทธิเสรีภาพ การถูกล่วงละเมิดจากต่างชาติ มีนโยบายดังนี้ 1) ติดตามพฤติกรรมที่ไม่เป็นมิตร เช่น การคว่ำบาตรทางการเมืองเศรษฐกิจ การยั่วยุให้จงเกลียดจงชัง 2) มีมาตรการตอบโต้ผู้ไม่เป็นมิตรทั้งระดับรัฐ องค์กร หรือหน่วยงาน ที่ละเมิดสิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐานขณะเมื่อพลเมืองรัสเซียอยู่ในต่างแดน 3) เสริมสร้างกลไกนานาชาติที่ปกป้องสิทธิ เสรีภาพ ผลระโยชน์อันชอบธรรมของพลเมืองกับองค์กรของรัสเซีย

2 มีนาคม 2025

ชาญชัย คุ้มปัญญา

(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 29 ฉบับที่ 10333 วันอาทิตย์ที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2568)

----------------

บรรณานุกรม:

The Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation. (2023, March 31). The Concept of the Foreign Policy of the Russian Federation. Retrieved from https://www.iiss.org/online-analysis/online-analysis/2023/04/russia-new-foreign-policy-concept-the-impact-of-war/