แนวคิดนโยบายต่างประเทศของรัสเซีย 2023 (1)

Russian Foreign Policy Concept 2023 มีรายละเอียดมากช่วยให้เข้าใจนโยบายต่างประเทศรัสเซียได้เป็นอย่างดี

แนวคิดนโยบายต่างประเทศของรัสเซีย 2023 (Russian Foreign Policy Concept 2023) เป็นเอกสารประกาศหลักการ เป้าหมาย ลำดับความสำคัญความสัมพันธ์รัสเซียกับประเทศอื่นๆ เป็นกรอบสำหรับการกำหนด การตัดสินใจและดำเนินนโยบายต่างประเทศของรัสเซีย มีรายละเอียดมากช่วยให้เข้าใจนโยบายต่างประเทศรัสเซียได้เป็นอย่างดี มีสาระสำคัญพร้อมการวิเคราะห์ ดังนี้

เกริ่นนำ:

แนวคิดนี้เป็นยุทธศาสตร์ ระบุผลประโยชน์แห่งชาติรัสเซียในกรอบนโยบายต่างประเทศ ระบุหลักการพื้นฐาน เป้าหมายเชิงยุทธศาสตร์ วัตถุประสงค์ของนโยบายต่างประเทศ ตั้งอยู่บนรัฐธรรมนูญรัสเซีย ตระหนักหลักกฎหมายระหว่างประเทศ สนธิสัญญาต่างๆ รากฐานวัฒนธรรมที่สะสมนับพันปี ให้ความสำคัญกับชาวรัสเซียและชนเชื้อสายอื่นๆ หวังให้มนุษยชาติก้าวหน้าโดยสันติ

ดำเนินนโยบายหลายมิติเพื่อผลประโยชน์แห่งชาติ มีความรับผิดชอบในอันที่จะรักษาสันติภาพและความมั่นคงโลก นโยบายต่างประเทศรัสเซียยึดมั่นสันติ เปิดเผยคาดเดาได้ เสมอต้นเสมอปลาย และทำได้จริง ร่วมมือกับนานาชาติอย่างเท่าเทียม ร่วมแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ 

สถานการณ์โลกปัจจุบัน:

โลกกำลังอยู่ระหว่างการเปลี่ยนแปลงอย่างรุนแรง สู่ระเบียบโลกแบบหลายขั้วอำนาจ (Multipolar World Order) ที่เท่าเทียมกว่าเดิม ระเบียบปัจจุบันเป็นแบบที่เอื้อประโยชน์แก่เจ้าอาณานิคม แต่ประเทศที่ไม่ใช่พวกตะวันตก (non-Western) แข็งแกร่งขึ้น ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีเป็นอีกปัจจัยทำให้โครงสร้างเศรษฐกิจโลกเปลี่ยน ความรักชาติ ตระหนักในวัฒนธรรม ความต้องการของแต่ละประเทศเป็นอีกปัจจัยที่เร่งกระบวนการสร้างศูนย์เศรษฐกิจใหม่ ภูมิรัฐศาสตร์ที่มีความสำคัญ ส่งเสริมประชาธิปไตยในความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ

วิเคราะห์: การทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศเป็นประชาธิปไตยยิ่งขึ้น (democratization of international relations) หมายถึง การเปลี่ยนแปลงวิธีปฏิสัมพันธ์ระหว่างประเทศต่างๆ ตามมุมมองรัสเซียที่เปลี่ยนจากระบบประเทศมหาอำนาจไม่กี่ประเทศมีอิทธิพลมากที่สุด ไปสู่แนวทางที่ครอบคลุมและมีส่วนร่วมมากขึ้น

ปัจจุบันสหประชาชาติตั้งอยู่บนหลักความเสมอภาคในอธิปไตยของสมาชิกทั้งปวง แต่ให้สมาชิกถาวรของคณะมนตรีความมั่นคง 5 ประเทศมีอำนาจบางเรื่องเหนือประเทศอื่น คือมีสิทธิออกเสียงคัดค้านข้อมติ ได้แก่ สหรัฐ อังกฤษ ฝรั่งเศส จีนและรัสเซีย ข้อมติมีผลบังคับใช้ ทุกประเทศต้องปฏิบัติตาม มีมาตรการให้คุณให้โทษ เป็นที่มาว่า 5 ประเทศดังกล่าวมีอำนาจมากกว่าประเทศอื่น

แต่เนื่องจากบ่อยครั้งที่สมาชิกถาวรของคณะมนตรีความมั่นคง 5 ประเทศตกลงกันไม่ได้ ไม่เกิดข้อมติ ผลคือต่างฝ่ายต่างทำความต้องการ เช่น การที่สหรัฐกับพวกส่งทหารนับแสนนายบุกโค่นล้มระบอบซัดดัมแห่งอิรักเป็นอีกเหตุการณ์ที่ละเมิดกฎบัตรสหประชาชาติ ไม่มีใครต่อต้านได้ เหตุการณ์รัสเซียบุกยึดไครเมียในปี 2014 และผนวกเป็นส่วนหนึ่งของประเทศ เรื่องนี้ละเมิดกฎบัตรสหประชาชาติ แต่คณะมนตรีความมั่นคงไม่มีข้อมติประณามหรือลงโทษ (เนื่องจากรัสเซียห้ามไว้) มีแต่รัฐบาลสหรัฐกับพวกที่ออกมาตรการคว่ำบาตรรัสเซียด้วยตัวเอง 

มีตัวอย่างอีกมากมายชี้ว่าความเป็นไปของโลกขึ้นกับมหาอำนาจไม่กี่ประเทศ แนวคิด democratization of international relations เป็นแนวคิดเชิงอุดมคตินิยม ทำอย่างไรประเทศต่างๆ โดยเฉพาะมหาอำนาจจะให้ความสำคัญกับแนวทางนี้มากขึ้น

แนวคิดนโยบายต่างประเทศของรัสเซีย 2023 ระบุว่า ระบบโลกปัจจุบันเป็นแหล่งผลประโยชน์ของประเทศผู้พยายามควบคุมโลกหรือพวกยึดถือ "ลัทธิล่าอาณานิคมยุคใหม่" (neocolonialism) เช่น บีบให้ยอมรับข้อตกลงที่ถูกออกแบบมาเพื่อเอื้อผลประโยชน์แก่ประเทศมหาอำนาจ ประเทศกำลังพัฒนาเข้าถึงตลาดได้น้อยหรือถูกบังคับให้เปิดตลาดของตนเองให้กับการแข่งขันจากต่างประเทศ การครอบงำทางวัฒนธรรมผ่านสื่อ การศึกษา และช่องทางอื่นๆ ทำให้ประเทศเล็ก (อำนาจน้อย) รู้สึกด้อยกว่า

มิถุนายน 2023 ประธานาธิบดีปูตินกล่าวว่ายุคอาณานิคมสมัยใหม่ในการเมืองระหว่างประเทศได้จบลงแล้ว โลกพหุภาคีกำลังก้าวขึ้นมาแทน

วิเคราะห์: อาณานิคมสมัยใหม่ (neo-colonialism) ที่ว่าคือระบบโลกขั้วเดียวที่สหรัฐเป็นเจ้า สหรัฐกับพวกได้ประโยชน์จากความสัมพันธ์ระหว่างประเทศเช่นนี้ ไม่แปลกที่รัฐบาลสหรัฐพยายามรักษาความเป็นเจ้าของตน บางครั้งอ้างหลักความมั่นคงแห่งชาติที่สหรัฐจะมั่นคงที่สุด (โดยไม่คำนึงว่าประเทศอื่นจะเป็นเช่นไร) ระบบโลกขั้วเดียวที่สหรัฐเป็นเจ้าเป็นที่ยอมรับกันทั่วไป ส่วนจะเป็นอาณานิคมสมัยใหม่หรือไม่นั้นขึ้นกับการตีความ

พวกยึดถือ "ลัทธิล่าอาณานิคมยุคใหม่" จะต่อต้านระบบโลกหลายขั้ว ต่อต้านการแข่งขันเสรี ใช้มาตรการที่ผิดกฎหมายระหว่างประเทศ เช่น การคว่ำบาตร แทรกแซงกิจการภายในของประเทศอื่น ถึงขั้นสนับสนุนก่อรัฐประหารล้มล้างรัฐบาล

ความขัดแย้งรุนแรงมากขึ้นในหลายพื้นที่ ทำลายเสถียรภาพ กฎหมายระหว่างประเทศ

หลายประเทศหาทางออกด้วยรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจ ร่วมกันต่อกร พยายามสร้างสมดุลอำนาจ

แนวคิดนโยบายต่างประเทศของรัสเซีย (Russian Foreign Policy Concept) 2023 ระบุว่าด้วยความที่รัสเซียดำเนินนโยบายอิสระจึงคุกคามความเป็นเจ้าของตะวันตก รัฐบาลสหรัฐกับพวกเข้าร่วมทำสงครามยูเครนเป็นข้ออ้างต่อต้านรัสเซีย ทำสงครามไฮบริด เป้าหมายคือทำให้รัสเซียอ่อนแอลงเท่าที่จะทำได้ แนวทางนี้เป็นแนวทางเก่าแก่ที่ยึดถือมานานแล้ว สะท้อนการเป็นปรปักษ์ต่อกันอย่างชัดเจนและคงจะเป็นเช่นนี้อีกนาน ไม่ว่าจะเป็นรัฐบาลสหรัฐที่มาจากพรรครีพับลิกันหรือเดโมแครท

ผลประโยชน์แห่งชาติ:

แนวคิดนโยบายต่างประเทศของรัสเซีย 2023 ระบุว่าผลประโยชน์แห่งชาติในระยะยาว ประกอบด้วย 1) ปกป้องอธิปไตย ความเป็นอิสระ บูรณภาพแห่งดินแดน 2) ประเทศมีเสถียรภาพ ส่งเสริมสันติภาพและความมั่นคงโลก 3) ส่งเสริมความสัมพันธ์ระหว่างประเทศตามกฎหมาย 4) ปกป้องสิทธิเสรีภาพและผลประโยชน์พลเมืองรัสเซีย 5) พัฒนาพื้นที่ข้อมูลที่ปลอดภัย ข้อมูลได้รับการปกป้องและปลอดภัยจากการเข้าถึงโดยไม่ได้รับอนุญาต ปกป้องการบิดเบือนหรือการนำไปใช้ในทางที่ผิด 6) รักษาชนชาวรัสเซีย พัฒนาให้มีคุณค่าและมีคุณภาพชีวิตที่ดี 7) ส่งเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจที่ยั่งยืนบนฐานเทคโนโลยีใหม่ 8) ส่งเสริมศีลธรรมกับคุณค่าทางใจ รักษาวัฒนธรรมกับมรดกประวัติศาสตร์ 9) ปกป้องสิ่งแวดล้อม รักษาทรัพยากรธรรมชาติ ปรับตัวให้เข้ากับการเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศ

หลักโลกพหุภาคีของรัสเซีย:

นโยบายต่างประเทศรัสเซียให้ความสำคัญกับการสร้างระบบโลกที่ให้ความปลอดภัย ปกป้องวัฒนธรรม อนุรักษ์อัตลักษณ์พลเมือง ทุกประเทศมีโอกาสพัฒนาเท่าเทียม บนโลกพหุภาคีภายใต้หลักการดังนี้ 1) ทุกประเทศมีอธิปไตยเท่าเทียม เคารพการตัดสินใจเลือกรูปแบบการพัฒนาทั้งด้านสังคม การเมืองและเศรษฐกิจ 2) ปฏิเสธอำนาจเจ้าในกิจการระหว่างประเทศ 3) ให้ความร่วมมือบนผลประโยชน์ร่วมกันและสมดุล 4) ไม่แทรกแซงกิจการภายในของต่างประเทศ 5) ยึดถือกฎหมายระหว่างประเทศในกิจการที่เกี่ยวกับต่างประเทศ 6) มองว่าความมั่นคงโลกกับความมั่นคงภูมิภาคสัมพันธ์กัน 7) สนับสนุนพหุวัฒนธรรม ไม่ชี้นำรูปแบบการพัฒนา อุดมการณ์ คุณค่าต่างๆ แก่ต่างชาติ 8) แสดงภาวะผู้นำที่มุ่งรักษาเสถียรภาพ บรรยากาศที่เอื้อต่อการพัฒนา 9) การตัดสินใจใดๆ มุ่งรักษาสันติภาพและความมั่นคงระหว่างประเทศ

เหล่านี้จะเป็นเช่นนั้นจริงหรือไม่ นานาชาติย่อมสามารถตรวจสอบพิสูจน์ด้วยตัวเอง เพียงเท่านั้นก็จะพอรู้ธาตุแท้ของประเทศรัสเซีย เกิดความคิดแนวทางว่าควรสัมพันธ์กับประเทศนี้และอื่นๆ อย่างไร

26 กุมภาพันธ์ 2025

ชาญชัย คุ้มปัญญา

(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 29 ฉบับที่ 10326 วันอาทิตย์ที่ 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2568)

----------------

ภาพ: อิริยาบถหนึ่งของประธานาธิบดีปูติน

เครดิตภาพ: http://en.kremlin.ru/events/president/news/75909/photos/79609

บรรณานุกรม :

1. Putin proclaims end of 'ugly neo-colonialism'. (2023, June 17). Channel News Asia. Retrieved from https://www.channelnewsasia.com/world/putin-st-petersburg-address-ugly-neo-colonialism-3568311

2. The Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation. (2023, March 31). The Concept of the Foreign Policy of the Russian Federation. Retrieved from https://www.iiss.org/online-analysis/online-analysis/2023/04/russia-new-foreign-policy-concept-the-impact-of-war/

-----------------