GCC เดินหน้าจับมือกลุ่มประเทศเอเชียกลาง

การพัฒนาเกิดขึ้นเมื่อมีสันติภาพ บรรยากาศเอื้อการค้าการลงทุน สภาพเช่นนี้ย่อมดีกว่าภูมิภาคที่ตึงเครียดพร้อมเกิดสงครามดังเช่นที่เคยเกิดกับภูมิภาคตะวันออกกลางมาแล้วหลายครั้ง

 

            การประชุมสุดยอด GCC-C5 ที่เมืองเจดดาห์เมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม 2023 เน้นเสริมสร้างความร่วมมือทางการเมือง ความสัมพันธ์เชิงยุทธศาสตร์ ระหว่างคณะมนตรีความร่วมมือรัฐอ่าวอาหรับ (Cooperation Council for the Arab States of the Gulf : GCC) อันประกอบด้วยประเทศซาอุดีอาระเบีย คูเวต โอมาน สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ กาตาร์และบาห์เรน กับกลุ่มประเทศเอเชียกลาง 5 ประเทศ (C5) อันได้แก่ อุซเบกิสถาน (Uzbekistan) เติร์กเมนิสถาน (Turkmenistan) คาซัคสถาน (Kazakhstan) ทาจิกิสถาน (Tajikistan) และคีร์กีซสถาน (Kyrgyzstan) ทั้งหมดเดิมเป็นส่วนหนึ่งของอดีตสหภาพโซเวียตรัสเซียก่อนแยกตัวออกมาในปี 1991 นับถืออิสลามเป็นหลัก มีสาระสำคัญดังนี้

          ประการแรก เคารพความแตกต่างทางชาติพันธุ์ ศาสนานิกาย

            ยอมรับพหุวัฒนธรรมการเปิดกว้าง ยอมรับประวัติศาสตร์ของ GCC กับเอเชียกลาง หวังอยู่ร่วมกันอย่างสันติอดทนอดกลั้นต่อกัน ข้อนี้เป็นหลักการพื้นฐานของความสัมพันธ์ GCC กับ C5 ต่อต้านความชิงชังเชื้อชาติ ความสุดโต่ง กระแสกลัวอิสลาม (Islamophobia) ต่อต้านการใช้ความรุนแรงกับมุสลิมทุกกลุ่ม ตามข้อมติคณะมนตรีความมั่นคง 2686 ที่ให้เคารพความแตกต่างทางชาติพันธุ์ ศาสนานิกาย ยอมรับผู้นำทุกศาสนานิกาย ยอมรับพระสันตะปาปา (Pope)

          ประการที่ 2 ให้ความสำคัญกับการหารือเชิงยุทธศาสตร์และทางการเมือง

            ส่งเสริมความเป็นหุ้นส่วนด้านต่างๆ เช่น ทางการเมือง ร่วมหารือประเด็นความมั่นคง เศรษฐกิจการลงทุน การติดต่อไปมาหาสู่ของประชาชน แลกเปลี่ยนความรู้วิทยาการ กิจกรรมเยาวชน การท่องเที่ยว สื่อสารมวลชน การกีฬาตามข้อตกลงร่วมที่จะดำเนินต่อไป

          ประการที่ 3 ด้านเศรษฐกิจ

            จะส่งเสริมความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการเงิน ความร่วมมือระหว่างสถาบันทางเศรษฐกิจ สร้างบรรยากาศการค้าการลงทุน แสวงหาโอกาสใหม่ๆ ที่ก่อประโยชน์ต่อทั้ง 2 ฝ่าย ร่วมหารือจัดลำดับความสำคัญ แผนพัฒนา ร่วมขับเคลื่อนองค์การระหว่างประเทศ เช่น กองทุนการเงินระหว่างประเทศ (International Monetary Fund) ธนาคารโลก

            C5 น่าจะหวังการค้าการลงทุนมากสุด หวังขยายการค้ากับทุกประเทศ GCC มีข้อได้เปรียบเรื่องระยะทางใกล้และมีเงินทุน ทั้งยังเป็นโอกาสสู่ความร่วมมือกับประเทศอื่นๆ ไม่ว่าจะรัสเซีย จีน อิหร่าน ตุรเคีย บ้างหวังความมั่นคงทางอาหารกับพลังงาน

            ปี 2021 การค้าระหว่าง GCC กับ C5 มีเพียง 3,100 ล้านดอลลาร์หรือเท่ากับ 0.27% ของมูลค่าการค้าระหว่างประเทศของ GCC ทั้งหมด โดย GCC เป็นฝ่ายนำเข้ามากกว่า มีโอกาสร่วมมืออีกมาก

          ประการที่ 4 หารือประเด็นภูมิภาคกับประเด็นนานาชาติ

            เพื่อสันติภาพ ความมั่นคง เสถียรภาพ การอยู่ดีมีสุขของทุกชาติทั่วโลก ด้วยความไว้วางใจต่อกัน ร่วมกันพัฒนา ยึดหลักเป็นเพื่อนบ้านที่ดี เคารพอธิปไตย บูรณภาพแห่งดินแดน มีอิสระทางการเมือง ไม่แทรกแซงกิจการภายใน ไม่คุกคามด้วยกำลัง รักษาระเบียบนานาชาติตามหลักกฎหมายระหว่างประเทศ กฎบัตรสหประชาชาติ ระวังการใช้อาวุธนิวเคลียร์

            ประเด็นความมั่นคงเป็นอีกเรื่องที่สำคัญ โดยเฉพาะการก่อการร้าย พวกสุดโต่งและภัยคุกคามข้ามชาติ เหล่านี้จำต้องอาศัยความร่วมมือระหว่างประเทศ ตัดเส้นทางการเงิน

            ร่วมมือผ่านองค์การความร่วมมืออิสลาม (OIC) ในทุกมิติ แม้กระทั่งความมั่นคงทางอาหาร ประเด็นภูมิรัฐศาสตร์ จนถึงการเปลี่ยนสภาพภูมิอากาศ

            เห็นควรยุติระบบโลกขั้วเดียวที่นำโดยชาติตะวันตกได้แล้ว

          ประการที่ 5 อื่นๆ

            GCC กับ C5 จะมีส่วนร่วมแก้ปัญหาการเปลี่ยนสภาพภูมิอากาศอย่างแข็งขัน ขยายความร่วมมือเครือข่ายโลจิสติกส์กับการค้า ระบบการพัฒนาอันมีประสิทธิภาพ ส่งเสริมความร่วมมือด้านการศึกษา การค้นคว้าทางวิทยาศาสตร์ แลกเปลี่ยนความเชี่ยวชาญด้านสาธารณสุข การป้องกันโรคระบาด ร่วมมือด้านวัฒนธรรม เยาวชน กีฬา ตระหนักความสำคัญของวัฒนธรรมที่มาเนิ่นนาน เยาวชนและกีฬา หารือแลกเปลี่ยนด้านนี้

ยุทธศาสตร์ขยายความสัมพันธ์กับเพื่อนบ้าน :

            กลุ่มชาติอาหรับค่อยๆ สัมพันธ์กับ C5 จนเกิด GCC-Central Asia Dialogue รัฐบาลซาอุฯ มีบทบาทสำคัญต่อการสานสัมพันธ์จนนำสู่การประชุมสุดยอด GCC-C5 ในครั้งนี้ ยกระดับความสัมพันธ์ขึ้นอีกขั้น

            รวมความแล้ว GCC กับ C5 มีค่านิยม ผลประโยชน์ และประวัติศาสตร์ร่วมกันหลายอย่าง ผู้นำทุกชาติเห็นด้วยที่จะกระชับความสัมพันธ์ทางการเมืองกับความสัมพันธ์เชิงยุทธศาสตร์ทั้งระดับกลุ่มกับทวิภาคี สร้างเสถียรภาพความมั่นคงแก่ภูมิภาค ร่วมเผชิญความท้าทาย รักษาซับพลายเชน การคมนาคมและสื่อสาร ความมั่นคงทางอาหาร พลังงานและน้ำ พัฒนาพลังงานหมุนเวียน สร้างโอกาสทางธุรกิจ ส่งเสริมการค้าการลงทุน การประชุมสุดยอดครั้งนี้ยังสร้างสัมพันธ์อันดีระดับทวิภาคีสามารถต่อยอดสัมพันธ์ต่อไป

            เป็นยุทธศาสตร์ที่ชาติอาหรับขยายความสัมพันธ์กับเพื่อนบ้าน เริ่มจากประเทศในแถบตะวันออกกลางอย่างอิหร่าน ซีเรีย บัดนี้ขยายสู่กลุ่มประเทศเอเชียกลาง 5 ประเทศที่มีศาสนาอิสลามเป็นเครื่องช่วยผูกพันธ์ การพัฒนาเกิดขึ้นเมื่อมีสันติภาพ เป็นมิตรต่อกัน มีบรรยากาศเอื้อการค้าการลงทุน สภาพเช่นนี้ย่อมดีกว่าภูมิภาคที่ตึงเครียดพร้อมเกิดสงครามดังที่เคยเกิดกับภูมิภาคตะวันออกกลางมาแล้วหลายครั้ง ตกเป็นเครื่องมือของรัฐบาลต่างชาติ เป็นเวทีแข่งขันที่มหาอำนาจเผชิญหน้ากันและคอยตักตวงผลประโยชน์จากภูมิภาคนี้ ในแง่ศาสนามุสลิมทั่วโลกเป็นพี่น้องกัน การช่วยเหลือกันและกัน ร่วมมือกัยย่อมควรทำอย่างยิ่ง ถ้าไม่ทำกับมุสลิมด้วยกันเองก่อนแล้วจะไปทำกับใครเล่า

สานสัมพันธ์รัสเซีย-อาหรับ :

            การสานสัมพันธ์กับกลุ่มประเทศเอเชียกลาง 5 ประเทศ (C5) สัมพันธ์กับรัสเซียโดยตรง เพราะทั้ง 5 ประเทศเดิมคือส่วนหนึ่งของสหภาพโซเวียต รัฐบาลปูตินไฟเขียวเปิดทางให้

            รัสเซียเป็นอีกประเทศที่ตอนนี้พยายามสานสัมพันธ์กับชาติอาหรับ ผ่านการประชุมต่างๆ รวมทั้งงานของ GCC ที่พูดคุยหารือทุกเรื่องที่ชาติอาหรับสนใจจนถึงสงครามยูเครน รัสเซียมีพรมแดนใกล้ตะวันออกกลางบางส่วน เคยมีอิทธิพลในย่านนี้ ในช่วงสงครามเย็นขายอาวุธมากมายแก่อาหรับใช้ต่อกรกับอิสราเอล ในเวลาต่อมาซาอุฯ กับพวกหันเข้าหาสหรัฐมากขึ้นหวังเป็นเครื่องประกันความมั่นคงทำให้ห่างจากรัสเซีย แต่ไม่กี่ปีมานี้สัมพันธ์กับรัสเซียดีขึ้นบ้าง 

            Jeddah Declaration เมื่อพฤษภาคม 2023 สันนิบาตรอาหรับปรับท่าทีขอให้ต่างชาติหยุดแทรกแซงกิจการภายของรัฐอาหรับ ห้ามสนับสนุนกองกำลังติดอาวุธที่ไม่ใช่ของรัฐเหล่านั้น ชี้ว่าจะไม่มีฝ่ายใดชนะจากการปะทะด้วยอาวุธ ฟื้นความสัมพันธ์กับอิหร่าน รัฐบาลอัสซาดแห่งซีเรีย ใกล้ชิดจีนมากขึ้น เห็นด้วยกับระบบโลกแบบพหุภาคีนิยม เป็นโอกาสที่รัสเซียใกล้ชิดอาหรับมากขึ้นด้วย หวังมีมิตรเพิ่มมากขึ้นในยามที่รัฐบาลสหรัฐกับพวกปิดล้อมคว่ำบาตรตน พร้อมกับที่อาหรับอยากสานสัมพันธ์เช่นกัน

            เมื่อยุทธศาสตร์การทูตใหม่ของอาหรับคือร่วมมือกับทุกมหาอำนาจ ทุกประเทศในย่านนี้จึงเปิดทางให้รัสเซีย อีกทั้งมีความร่วมมือด้านราคาน้ำมันอยู่ในแล้วนาม OPEC+ ซึ่งเป็นเรื่องสำคัญที่ต้องทำงานร่วมกันอีกนาน

            ในแง่ความมั่นคงทางทหาร รัสเซียปกป้องคุ้มครองรัฐบาลอัสซาด ช่วยปราบผู้ก่อการร้าย IS ร่วมมือใกล้ชิดอิหร่าน รัสเซียมีบทบาทอยู่แล้วและจะมีบทบาทต่อไปช่วยถ่วงดุลอำนาจทางทหารของฝ่ายสหรัฐกับอิสราเอลได้เป็นอย่างดี น่าจะช่วยลดความร้อนแรง ตรงตามความประสงค์ของอาหรับที่อยากเห็นความสงบเรียบร้อยมากกว่าเป็นสนามรบ

            ทั้งจีนกับรัสเซียต่างเป็นมหาอำนาจที่อาหรับเปิดทางให้เข้ามามีบทบาทในภูมิภาค ช่วยถ่วงดุลมหาอำนาจกันและกัน รัฐบาลซาอุฯ กับพวกร่วมมือกับทุกฝ่าย แสวงหาจุดร่วมที่ได้ประโยชน์มากสุด ในอนาคตความสัมพันธ์กับเอเชียกลางน่าจะดีขึ้น เป็นโอกาสแก่ทั้ง 2 ฝ่าย

30 กรกฎาคม 2023

ชาญชัย คุ้มปัญญา

(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 27 ฉบับที่ 9754 วันอาทิตย์ที่ 30 กรกฎาคม พ.ศ. 2566)

---------------------------------

บรรณานุกรม :

1. GCC countries cement ties, unlock potential of partnership with Central Asian C5 bloc at summit in Saudi Arabia. (2023, July 19). Arab News. Retrieved from https://www.arabnews.com/node/2340786/saudi-arabia

2. Geopolitical shifts help advance Russia-GCC ties. (2023, July 17). Arab News. Retrieved from https://www.arabnews.com/node/2339437

3. Joint Statement of the Summit of the Cooperation Council for the Arab States of the Gulf and Central Asian States stresses the importance of strengthening joint relations in various fields.

(2023, July 19). Arab News. Retrieved from https://www.spa.gov.sa/6fa1ad6a10t

4. Saudi Arabia eyes more collaboration with Central Asian countries: investment minister. (2023, July 19). Arab News. Retrieved from https://www.arabnews.com/node/2340481/business-economy

-----------------------