ไช่ อิงเหวิน สร้างประวัติศาสตร์ติดต่อว่าที่ผู้นำสหรัฐ
ใครต้องการโทรหาใคร : เมื่อต้นธันวาคมว่าที่ประธานาธิบดี โดนัลด์ ทรัมป์ (Donald Trump) พูดคุยทางโทรศัพท์กับ ไช่ อิงเหวิน (Tsai Ing-wen) ประธานาธิบดีไต้หวัน
ทีมงานของทรัมป์ชี้แจงว่า
การสนทนาเอ่ยถึงความร่วมมือทางเศรษฐกิจ การเมือง ความสัมพันธ์ด้านความมั่นคง
ว่าที่ประธานาธิบดีทรัมป์แสดงความยินดีต่อประธานาธิบดีไช่ที่เพิ่งชนะเลือกตั้งเมื่อต้นปีที่ผ่านมา
ส่วนทรัมป์พูดใน Twitter
ว่าประธานาธิบดีไต้หวันโทรมาแสดงความยินดีที่ตนชนะเลือกตั้ง
ทำไมจะไม่รับสายโทรศัพท์แสดงความยินดีจากไต้หวันที่ซื้ออาวุธหลายพันล้านดอลลาร์
อันที่จริงแล้ว ก่อนหน้านี้ผู้นำหลายประเทศได้ติดต่อพูดคุยทางโทรศัพท์ นายกฯ อาเบะ นายกฯ เนธันยาฮู ได้พบปะพูดคุยส่วนตัวกับทรัมป์มาแล้ว
ประเด็นที่ถูกวิพากษ์คือการติดต่อระหว่าง
“ว่าที่ประธานาธิบดี” กับประธานาธิบดีที่ “หลายประเทศไม่ยอมรับความเป็นรัฐ”
รัฐบาลสหรัฐตัดความสัมพันธ์ทางการทูตกับสาธารณรัฐจีน หรือนิยมเรียกว่าไต้หวัน ตั้งแต่ปี 1979 แลกกับความร่วมมือช่วยต้านโซเวียตรัสเซียในยุคสงครามเย็น
นับจากนั้นเป็นต้นมา ไต้หวันตกอยู่ในสภาพที่ประเทศส่วนใหญ่ไม่ยอมรับว่าเป็นประเทศ
หลายประเทศทำอย่างรัฐบาลสหรัฐ ตัดความสัมพันธ์กับไต้หวัน เหลือเพียงไม่กี่ประเทศที่มีความสัมพันธ์ทางการทูตกับไต้หวันอย่างเป็นทางการ
ทางการไต้หวันชี้แจงว่า
ประธานาธิบดีไช่หวังยกระดับความสัมพันธ์ทวิภาคี และเตรียมการเพื่อความร่วมมือใกล้ชิด
ด้านรัฐบาลจีนเห็นว่าเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นไม่มีผลต่อนโยบายจีนเดียว
เตือนให้ระวังพฤติกรรมใดๆ ที่จะกระทบความสัมพันธ์ทวิภาคี ประเทศใดๆ ที่มีความสัมพันธ์การทูตกับไต้หวันเท่ากับละเมิดหลักจีนเดียว
การที่ทรัมป์พูดคุยกับประธานาธิบดีไช่
จึงเป็นประเด็นให้วิพากษ์วิจารณ์
อะไรที่ผู้นำไต้หวันต้องการ :
จากการวิเคราะห์
เป็นไปได้ว่า
ประการแรก ทดสอบท่าทีของทรัมป์
ในช่วงหาเสียง
นโยบายต่อจีนเป็นเรื่องลบมากกว่าบวก ชี้ว่าจีนเป็น
“จอมหัวขโมยรายใหญ่ที่สุดของโลก” บิดเบือนค่าเงินหยวนเพื่อช่วยการส่งออก กระทบต่ออุตสาหกรรม
การจ้างงานในสหรัฐ หากสามารถแก้ปัญหาจีน อาจเพิ่มการจ้างงานในประเทศนับล้านตำแหน่ง
ปี
2015 สหรัฐขาดดุลการค้าสูงเป็นประวัติการถึง 365.7 พันล้านดอลลาร์
นักวิเคราะห์หลายคนให้ความเห็นว่าทรัมป์ไม่อาจตอบโต้จีนได้มากนัก
และไม่เป็นผลดีต่อทุกฝ่าย ไม่ว่าทรัมป์จะทำอย่างไรในอนาคต เมื่อมุมมองของทรัมป์ต่อจีนเป็นแง่ลบ
นี่เป็นโอกาสของไต้หวัน
ประการที่ 2 การขายอาวุธให้ไต้หวัน
ไต้หวันพึ่งพาอาวุธสหรัฐมาโดยตลอด
ส่วนหนึ่งเป็นเพราะรัฐบาลสหรัฐกล้าที่จะขายให้ ไม่เกรงแรงกดดันจากจีน
อีกส่วนเป็นเรื่องผลประโยชน์ต่างตอบแทน ในสมัยสงครามเย็น
ไต้หวันเป็นหนึ่งในลูกค้าชั้นดีของอาวุธสหรัฐ
เมื่อสิ้นสงครามเย็น
ประเด็นความมั่นคงคลายตัวลงมาก ทั้งสหรัฐ จีนและไต้หวันมุ่งให้ความสำคัญกับการค้าการลงทุนระหว่างประเทศ
อิทธิพลจีนนับวันเติบใหญ่ การซื้ออาวุธจากสหรัฐกลายเป็นเรื่องที่มีอุปสรรค ภายใต้นโยบายจีนเดียว
จีนขอให้สหรัฐยุติขายอาวุธแก่ไต้หวัน
ในช่วงหาเสียง
ทรัมป์ให้ความสำคัญกับเรื่องจัดหายุทโธปกรณ์แก่กองทัพอเมริกัน
ส่งเสริมอุตสาหกรรมทหาร เป็นไปได้ว่ารัฐบาลไช่กำลังทดสอบและหาโอกาสซื้ออาวุธ
MADE IN USA เพิ่มเติม
ถ้าทรัมป์ไม่คิดญาติดีกับจีนจริง ประเด็นขายอาวุธแก่ไต้หวันคือหนึ่งในเรื่องทดสอบท่าทีนี้
ประการที่
3 กระชับความร่วมมือด้านความมั่นคง
ถ้ามองในกรอบกว้าง ประธานาธิบดีไช่แสดงท่าทีตรงไปมา
และเป็นท่าทีเดิมๆ ที่เรียกร้องให้ 2 ฝ่ายมีปฏิสัมพันธ์รูปธรรม
เพราะในระยะหลังสหรัฐให้ความสำคัญกับจีน ละเลยไต้หวัน ในอีกมุมหนึ่งรัฐบาลไต้หวันไม่คิดพาตัวเองใกล้ชิดกับสหรัฐมากเกินไปด้วย
ความพยายามของรัฐบาลไช่ไม่ใช่เรื่องเกินความคาดหมาย
เพราะมีจุดยืนขอห่างจากจีนมากกว่าสมัยรัฐบาลหม่า อิงจิ่ว (Ma Ying-jeou) ทรัมป์ในช่วงหาเสียงวิพากษ์จีนหลายเรื่อง
หลายคนเชื่อว่าความสัมพันธ์กับจีนจะเสื่อมลง จุดยืน 2 ฝ่ายจึงใกล้กัน
เป็นโอกาสที่ไต้หวันจะกระชับความสัมพันธ์รัฐบาลสหรัฐ อย่างรัฐบาลทรัมป์
ช่วงนี้เป็นจังหวะเวลาสำคัญ
เพราะว่าที่ประธานาธิบดีทรัมป์กับทีมงานกำลังอยู่ระหว่างหารือกำหนดนโยบายรอบด้าน
หนึ่งในประเด็นสำคัญคือจีน และเมื่อเอ่ยถึงจีนจะผูกโยงถึงไต้หวัน รัฐบาลไช่จึงต้องใช้โอกาสนี้
“แสดงออก” ปูทางสู่ความร่วมมืออันดีของ 2 ฝ่าย
เป็นไปได้ว่ารัฐบาลทรัมป์อาจหยิบประเด็นไต้หวันเพื่อต่อรองกับจีน
รัฐบาลไต้หวันหวังเช่นนั้น เพราะจะเป็นเหตุให้ไต้หวันมีบทบาท
มีความสำคัญในสายตาสหรัฐ
ในยุทธศาสตร์ปักหมุดเอเชียหรือปรับสมดุลเอเชียแปซิฟิก
เป็นเรื่องน่าประหลาดใจว่าไต้หวันไม่มีบทบาทในยุทธศาสตร์สำคัญนี้
รัฐบาลโอบามาให้ความสำคัญกับญี่ปุ่น เกาหลีใต้ และพยายามหามิตรใหม่ๆ
อย่างฟิลิปปินส์ เวียดนาม แต่ไม่มีชื่อไต้หวัน
ในระยะนี้สหรัฐกำลังอยู่ระหว่างการสร้างเครือข่ายความมั่นคง
(security network) ในภูมิภาค เป็นไปได้ว่ารัฐบาลไช่ไม่อยาก
“ตกรถ” อย่างน้อยขอพ่วงไปด้วย แม้จะไม่เรียกไต้หวันว่าเป็นประเทศก็ตาม
ข้อเท็จจริงเรื่องนี้เป็นอย่างไร
อาจได้คำตอบชัดขึ้นในสมัยรัฐบาลทรัมป์
ไม่ต้องการบั่นทอนสัมพันธ์จีน :
ดังที่นำเสนอแล้วว่า
จีนพยายามบดบังการมีตัวตนของไต้หวัน ฝ่ายไต้หวันจึงดิ้นรนแสดงความเป็นตัว
หนึ่งในวิธีที่สำคัญและมีโอกาสเป็นไปได้คือการสัมพันธ์กับสหรัฐ
แต่ถ้าถามว่ารัฐบาลไช่ต้องการแสดงความเป็นศัตรูต่อจีนอย่างตรงไปตรงมาหรือไม่
คำตอบคือไม่ แท้จริงแล้ว จีนกับไต้หวันต่างมีความสัมพันธ์การค้าการลงทุนแนบแน่น คนไต้หวันหลายแสนคนเดินทางไปจีนเป็นประจำเพื่อธุรกิจการค้า
บางคนมีบ้านมีภรรยาที่นั่น คนเหล่านี้ย่อมไม่อยากเห็นเหตุการณ์ใดๆ ที่กระทบความสัมพันธ์ทวิภาคี
ส่วนรัฐบาลจีนต้องการให้นายทุนไต้หวันไปลงทุนทำกิจการ ไม่ต่างจากที่ต้อนรับนักธุรกิจนานาชาติ
เป็นส่วนหนึ่งของระบบเศรษฐกิจจีนปัจจุบัน
เป็นเหตุผลว่าทำไมเศรษฐกิจจีนจึงเติบใหญ่จนเป็นอันดับ 2
ของโลกและกำลังจะแซงอเมริกา
จุดยืนของรัฐบาลไช่คือ
ความสัมพันธ์กับจีนต้องเกื้อหนุนความมั่นคงและเสถียรภาพภูมิภาค
เป็นประโยชน์แก่ทั้ง 2 ฝ่ายจริงๆ
หลักคิดสำคัญคือไต้หวันในยุคนี้ไม่คิดกลับไปกอบกู้จีนแผ่นดินใหญ่อีกแล้ว
เรื่องในอดีตขอเป็นเพียงหน้าประวัติศาสตร์ให้คนรุ่นหลังศึกษา เพื่อประโยชน์ของคนปัจจุบันกับอนาคต
พูดให้ตรงคือคนไต้หวันปัจจุบันไม่มีความคิดยุคกอบกู้ชาติอีกแล้ว เรื่องปากท้อง ความสุขทางโลกคือสิ่งที่คนไต้หวันใฝ่หา
วาทะทางการเมืองระหว่างประเทศเป็นเรื่องหนึ่ง
ส่วนเรื่องปากท้องนั้นเป็นอีกเรื่องที่ต้องรักษาหม้อข้าวอย่างดี ดังนั้น
ก่อนจะทำการใดต้องคิดรอบคอบ ให้มั่นใจว่าทุกฝ่ายรับได้
เพียงแสดงบทบาทผู้นำไต้หวัน :
ความจริงคือแม้ไต้หวันไม่มีความสัมพันธ์ทางการทูตกับสหรัฐอย่างเป็นทางการ
แต่ 2 ฝ่ายติดต่อหารือสม่ำเสมอผ่านช่องทางอื่นๆ ที่มีอยู่แล้ว
ผู้นำไต้หวันไม่จำต้อง “ออกหน้า” ด้วยตนเอง
คำถามสำคัญจึงอยู่ที่แล้วทำไมคราวนี้ผู้นำไต้หวันจึงออกโรงด้วยตนเอง
คำตอบที่ดีที่สุดคือเพราะทรัมป์ยอมที่จะพูดคุยด้วย
ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลเบื้องลึกประการใด
ที่แน่นอนคือทั้งคู่ต่างเห็นด้วยที่จะพูดคุย และให้ข่าวเผยแพร่ออกสื่อ Alex
Huang โฆษกประธานาธิบดีไช่ยอมรับว่า “2
ฝ่ายได้ตกลงล่วงหน้าก่อนพูดคุย”
สื่อตะวันตกส่วนใหญ่เอ่ยถึงทรัมป์
วิพากษ์ทรัมป์ ถ้ามองในมุมไต้หวัน
เป็นความชาญฉลาดและความสามารถของประธานาธิบดีไช่ที่สามารถดึงประธานาธิบดีทรัมป์ให้มาคุยกับตน
ไม่ว่าความสัมพันธ์ทวิภาคีจะดีขึ้นจริงหรือไม่ ประธานาธิบดีไช่ได้คะแนนจากการนี้
ชูบทบาทของตนใน “สื่อโลก” จากผู้นำไต้หวันที่นานาชาติไม่ยอมรับว่าเป็นประเทศ
ประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ไต้หวันกับสหรัฐจะบันทึกเรื่องนี้
เรื่องที่เกิดขึ้นชวนให้นึกถึงเหตุการณ์เมื่อปลายปี 2015 ประธานาธิบดีหม่า
อิงจิ่ว แห่งไต้หวันพบปะโดยตรงกับประธานาธิบดีสี จิ้นผิง พูดคุยเรื่องความสัมพันธ์
2 ฝ่าย เป็นครั้งแรกนับตั้งแต่สถาปนาประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีนเมื่อตุลาคม 1949
(ราว 65 ปี) หรือนับตั้งแต่ฝ่ายพรรคชาตินิยม (ก๊กมินตั๋ง) พ่ายแพ้กองทัพแดงของเหมา
เจ๋อตง ถอยมาปักหลักที่ไต้หวัน
ในตอนนั้น ไช่ อิงเหวิน ในฐานะผู้นำพรรคฝ่ายค้าน DPP และผู้สมัครชิงตำแหน่งประธานาธิบดี ตั้งคำถามว่าประธานาธิบดีหม่าจะไป
“ขายไต้หวัน” หรือไม่
บัดนี้
ประธานาธิบดีไช่ได้สร้างประวัติศาสตร์ของเธอบ้าง ไม่น้อยหน้าประธานาธิบดีหม่า
และเป็นการเด่นดังในภาพบวก ในขณะที่ทรัมป์คู่สนทนาเป็นภาพลบ
มีข่าวว่ากระทรวงการต่างประเทศจีนเรียกร้องห้ามรัฐบาลสหรัฐยอมให้ผู้นำไต้หวันแวะพักสหรัฐระหว่างเดินทางเยือนประเทศแถบลาตินอเมริกา
ไม่ทำการใดๆ ที่จะส่งสัญญาณยอมรับอธิปไตยไต้หวัน
แต่การเยือนดังกล่าวยังไม่ได้รับการยืนยัน
สมัยประธานาธิบดีหม่าได้สร้างประวัติศาสตร์ด้วยการพบปะผู้นำจีนอย่างเป็นทางการ
เป็นไปได้ว่าประธานาธิบดีไช่อยากสร้างประวัติศาสตร์ที่ผู้นำสหรัฐพบปะผู้นำไต้หวัน
เป็นไปได้หรือไม่ว่าการเดินทางและการพบปะจะเกิดขึ้นก่อนวันที่
20 มกราคมปีหน้า วันที่ทรัมป์ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดี หากเรื่องนี้เกิดขึ้นจริง
จะกลายเป็นประเด็นให้วิพากษ์วิจารณ์ได้อีกมาก
11 ธันวาคม 2016
ชาญชัย คุ้มปัญญา
(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 21 ฉบับที่ 7339 วันอาทิตย์ที่ 11 ธันวาคม พ.ศ.2559)
---------------------
บทความที่เกี่ยวข้อง :
7 พฤศจิกายน 2015 เป็นวันประวัติศาสตร์เมื่อ 2
ประธานาธิบดีจีนกับไต้หวันพบปะพูดคุยอย่างเป็นทางการเป็นครั้งแรก
เป็นความสำเร็จหลังความพยายามหลายปีของประธานาธิบดีหม่า อิงจิ่ว
แต่เส้นทางการรวมชาติในทางการเมืองยังต้องอาศัยเวลาอีกนาน
ในระหว่างนี้เป็นเวลาแห่งการรวมทางมิติเศรษฐกิจที่เข้มข้นขึ้นทุกขณะ
ส่วนในระยะยาวคือการรวมกันด้วยสายเลือด ดังนั้น
ไม่ว่าในทางการเมืองระหว่างประเทศจะเป็นอย่างไร
จีนกับไต้หวันผนวกเข้าหากันมากขึ้นทุกที
2.นโยบายจีนเดียว(one-China policy) อดีต ปัจจุบันและอนาคต
บรรณานุกรม:
นโยบายจีนเดียว (one-China policy) ถูกอ้างว่าเป็นหนึ่งในรากฐานความสัมพันธ์จีน-สหรัฐฯ ที่ย้อนหลังถึงปี
1972 เมื่อ 2 รัฐบาลจับมือกันต้านสหภาพโซเวียต
เป็นความสำเร็จทางการทูตครั้งใหญ่ในยุคนั้น
ผู้นำโลกเสรีสามารถจับมือกับคอมมิวนิสต์จีน แต่บริบทโลกเปลี่ยนแปลง ปัจจุบันไม่มีสหภาพโซเวียตอีกแล้ว
รัสเซียในปัจจุบันมีสัมพันธ์ใกล้ชิดจีน ส่วนสหรัฐฯ แสดงท่าทีไม่เป็นมิตรต่อจีนมากขึ้น
ชัดเจนขึ้น อะไรคือคุณค่าแท้ของนโยบายจีนเดียวในปัจจุบันและอนาคต
1. Buncombe, Andrew. (2016, May 2) Donald Trump accuses
China of 'raping' the US with its trade policy. The Independent.
Retrieved from
http://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-elections/donald-trump-accuses-china-of-raping-the-us-with-its-trade-policy-a7009946.html
2. Carter, Ashton. (2015, May 30). The United States and
Challenges of Asia-Pacific Security: Ashton Carter. IISS Shangri-La Dialogue
2015. Retrieved from http://www.iiss.org/en/events/shangri%20la%20dialogue/archive/shangri-la-dialogue-2015-862b/plenary1-976e/carter-7fa0
3. China marks six priorities for new-type of major-country
relations with US. (2014, November 12). Xinhua.
Retrieved from http://news.xinhuanet.com/english/china/2014-11/12/c_133785087.htm
4. Everington, Keoni (2016, December 6). China urges
U.S. to block President Tsai's transit. Taiwan News. Retrieved from
http://www.taiwannews.com.tw/en/news/3045585
5. Hsiao, Alison. (2015, November 6). MA-XI MEETING: DPP
opposition to Ma-Xi exchange ‘inappropriate’. Taipei Times. Retrieved
from http://www.taipeitimes.com/News/taiwan/archives/2015/11/06/2003631817
6. Khan, Shehab., Garcia, Feliks. (2016, December 3).
China issues diplomatic protest against Donald Trump for phone call to Taiwan
president. The Independent. Retrieved from
http://www.independent.co.uk/news/world/asia/china-issues-diplomatic-protest-donald-trump-phone-call-taiwan-president-a7453501.html
7. Lai, Ohnson., Wong, Gillian. (2016, December 2). TRUMP
SPEAKS WITH TAIWAN'S PRESIDENT, RISKING CHINA TENSIONS. ABC News.
Retrieved from http://6abc.com/news/1637013/
8. President Xi to meet Taiwan leader in Singapore. (2015,
November 4). Xinhua. Retrieved from http://news.xinhuanet.com/english/2015-11/04/c_134780926.htm
9. The White House. (2014, October 3). Remarks by the Vice
President at the John F. Kennedy Forum. Retrieved from
http://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/10/03/remarks-vice-president-john-f-kennedy-forum
10. Zhang, Qingmin. (2011). China’s Diplomacy. Singapore:
Cengage Learning Asia.
-----------------------------
