ข้อเสนอ 7 ยุทธศาสตร์ผลักดันสัมพันธ์จีน-อาเซียน

ในวาระครบรอบ 10 ปีความเป็นหุ้นส่วนเชิงยุทธศาสตร์จีน- อาเซียน (China-Asean strategic partnership) นายหลี่ เค่อเฉียง นายกรัฐมนตรีจีนได้บรรยายสรุปความสัมพันธ์สองฝ่ายว่าปัจจุบันจีนเป็นคู่ค้ารายใหญ่ที่สุดของอเซียน และอาเซียนเป็นคู่ค้าอันดับสามของจีน สิ้นปี 2012 การค้าระหว่างสองฝ่ายสูงถึงกว่า 4 แสนล้านดอลลาร์ คิดเป็นห้าเท่าของเมื่อ 10 ปีก่อน ปีที่แล้วประชาชนสองฝ่ายเดินทางไปมาหาสู่ถึง 15 ล้านคน คิดเป็น 4 เท่าของ 10 ปีก่อน นักท่องเที่ยวชาวจีนคิดเป็นอันดับสองของนักท่องเที่ยวอาเซียนทั้งหมด โดยสารด้วยเครื่องบินเช่าเหมาลำกว่าพันเที่ยวต่อสัปดาห์

ข้อเสนอ 7 ยุทธศาสตร์ของจีน:

            ในโอกาสการประชุมสุดยอดผู้นำอาเซียน-จีนครั้งที่ 16 ภายใต้การประชุมสุดยอดอาเซียนประจำปี 2013  นายกฯ หลี่นำเสนอข้อเสนอ 7 ประการหรือ 7 ยุทธศาสตร์เพื่อเพิ่มขยายความร่วมมือระหว่างจีนกับอาเซียน ดังนี้

            ข้อแรก ยึดมั่นสร้างความสัมพันธ์เป็นเพื่อนบ้านที่ดีต่อกัน จีนพร้อมที่จะปรึกษากับอาเซียนเพื่อลงนามในสนธิสัญญาเพื่อนบ้านที่ดี มิตรภาพและความร่วมมือ (treaty on good-neighbourliness, friendship and cooperation) เป็นการเสริมสร้างรากฐานทางการเมืองสู่ความไว้เนื้อเชื่อใจ ให้ความร่วมมือทางยุทธศาสตร์อยู่ภายใต้กรอบกฎหมาย สองฝ่ายผูกพันอย่างเหนียวแน่น

            ข้อสอง เพิ่มการแลกเปลี่ยนและเพิ่มความร่วมมือด้านความมั่นคง โดยปรับปรุงกลไกประชุมรัฐมนตรีกระทรวงกลาโหมจีน-อาเซียน (Asean-China Defence Ministers’ Meeting) ให้จัดการประชุมอย่างไม่เป็นทางการ เพื่อเพิ่มความร่วมมือด้านการป้องกันและบรรเทาภัยพิบัติ ความมั่นคงทางไซเบอร์ การต่อต้านอาชญากรรมข้ามชาติ การบังคับใช้กฎหมายร่วม และความมั่นคงนอกรูปแบบ (Non-traditional Security) อื่นๆ

            ข้อสาม ปรับยกระดับเขตการค้าเสรีจีน-อาเซียน (China-ASEAN Free Trade Area หรือ CAFTA) เพิ่มขยายการค้าการลงทุนเสรีระหว่างกัน กำหนดเป้าหมายปริมาณการค้าระหว่างกัน 1 ล้านล้านดอลลาร์ภายในปี 2020

            ข้อสี่ เร่งสร้างระบบเชื่อมโยงติดต่อ เสนอจัดตั้งธนาคารเพื่อการลงทุนโครงสร้างพื้นฐานเอเชีย (Asian infrastructure investment bank) เนื่องจากชาติสมาชิกอาเซียนบางประเทศต้องการการสนับสนุนทางการเงินเพื่อก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐาน

            ข้อห้า ขยายความร่วมมือด้านการเงินและการป้องกันความเสี่ยงต่างๆ เพิ่มปริมาณและขยายกรอบการแลกเปลี่ยนเงินตราแบบทวิภาคี ขยายโครงการนำร่องกระบวนการชำระเงินและส่งมอบสินค้าจากการซื้อขายข้ามประเทศด้วยสกุลเงินท้องถิ่น ขยายความร่วมมือความริเริ่มเชียงใหม่พหุภาคี (Chiang Mai Initiative Multilateralisation) ใช้สมาคมธนาคารนานาชาติจีน-อาเซียน (China-ASEAN Inter-Bank Association) ให้เกิดประโยชน์ยิ่งขึ้น

            ข้อหก สร้างความร่วมมือทางทะเล กระชับความร่วมมือภาคเศรษฐกิจที่พึ่งพาทางทะเล (marine economy) อย่างเป็นรูปธรรม ร่วมสร้างเส้นทางสายไหมทางทะเลสำหรับศตวรรษที่ 21ผ่านความร่วมมือด้านการประมง การเชื่อมโยงทางทะเล การปกป้องสิ่งแวดล้อมและการวิจัยทางทะเล การค้นหาและกู้ภัยทางทะเล

            ข้อเจ็ด ส่งเสริมการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรม ร่วมกันวางแผนปฏิบัติการความร่วมมือทางวัฒนธรรมระหว่างจีน-อาเซียน (China-Asean Cultural Cooperation Action Plan) เพื่อสนับสนุนการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมและการศึกษา การแลกเปลี่ยนเยาวชน นักวิเคราะห์และสื่อมวลชน ส่งเสริมความร่วมมือด้านเทคโนโลยี การปกป้องสิ่งแวดล้อมและด้านอื่นๆ อันจะเพิ่มกระชับความร่วมมือฉันท์มิตรระหว่างสองฝ่าย

วิเคราะห์องค์รวม:

            ประการแรก ยุทธศาสตร์ใช้การพัฒนาเศรษฐกิจนำหน้าความสัมพันธ์

            แถลงการณ์ สุนทรพจน์ของฝ่ายจีนเต็มไปด้วยเนื้อหามุ่งหวังการพัฒนาเศรษฐกิจ สร้างประโยชน์แก่ประชาชนทั้งสองฝ่าย ข้อเสนอ 7 ยุทธศาสตร์ใช้แนวทางดังกล่าวเช่นกัน แต่การพัฒนาเศรษฐกิจย่อมเชื่อมโยงสัมพันธ์กับมิติอื่นๆ ยิ่งผูกพันทางเศรษฐกิจมากเพียงไรย่อมผูกพันกับมิติอื่นๆ มากขึ้นเพียงนั้น

            ในแง่ของจีน เป้าหมายหลักของจีนขณะนี้คือการพัฒนาประเทศทุกด้าน เพื่อบรรลุเป้าหมายหลักดังกล่าวจำต้องมีบรรยากาศเศรษฐกิจการเมืองระหว่างประเทศที่เอื้อต่อการพัฒนาของจีน ไม่มีสิ่งใดมาขัดขวาง เช่น ความขัดแย้งกับประเทศเพื่อนบ้านที่อาจนำสู่การกีดกันทางการค้าการเมืองระหว่างประเทศ ผลลัพธ์จากการพัฒนาของจีนย่อมเป็นประโยชน์ทั้งต่อเศรษฐกิจสังคมและการเมืองภายในประเทศ และต่อการเมืองระหว่างประเทศ

            ประการที่สอง การสัมพันธ์กับอาเซียนมีทั้งส่วนที่ง่ายกับส่วนที่ยาก

            แถลงการณ์ร่วมการประชุมสุดยอดผู้นำอาเซียน-จีนระบุว่าทุกฝ่ายเห็นพ้องกับข้อเสนอของจีนในการกระชับความสัมพันธ์อาเซียน-จีน แต่ความสัมพันธ์กับอาเซียนมีทั้งส่วนที่ง่ายกับส่วนที่ยาก ส่วนที่ง่ายคือชาติสมาชิกมีความสัมพันธ์กับจีนอยู่แล้ว หลายประเทศมีความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจใกล้ชิด ตัวเลขการค้าการลงทุนระหว่างกันชี้ชัดเรื่องดังกล่าว ส่วนที่ยากคือทุกประเทศมีฐานความสัมพันธ์เดิมกับประเทศอื่นๆ อยู่ก่อนแล้ว พิจารณาได้จากตัวเลขการค้าการลงทุนระหว่างกันเช่นเดิม หากมองว่าข้อเสนอของจีนคือสินค้าตัวหนึ่ง สินค้าใหม่ตัวนี้เพิ่งออกวางจำหน่ายในตลาด ในขณะที่ผู้บริโภคคุ้นเคยกับสินค้ายี่ห้ออื่นๆ อยู่ก่อนแล้ว บางรายถึงกับจงรักภักดีต่อสินค้ายี่ห้ออื่น ดังนั้น สินค้าจีนที่เข้ามาตีตลาดจึงไม่ใช่เรื่องง่าย แต่ด้วยความเพียรพยายามด้วยปัจจัยเงื่อนไขที่เกื้อหนุน จีนจะได้ส่วนแบ่งทางการตลาดเพิ่มเติมไม่มากก็น้อย

            ประการที่สาม ประเด็นความไว้เนื้อเชื่อใจ

            ประเด็นที่อาเซียนกังวลคือบทบาทในอนาคตของจีน นายกฯ หลี่ตอบว่าเป็นธรรมดาที่จะมีข้อกังวลดังกล่าว ประวัติศาสตร์ชี้ว่าชาติมหาอำนาจพยายามแสวงหาความเป็นเจ้า และจีนเป็นประเทศสำคัญในภูมิภาคเอเชีย แต่เหตุการณ์ในศตวรรษที่ 21 แตกต่างจากอดีต ทุกประเทศแสวงหาสันติภาพกับการพัฒนา จีนกำลังมุ่งไปสู่ทิศทางนี้ และไม่มีเหตุผลที่จะเปลี่ยนจากเส้นทางดังกล่าว จีนยึดหลักว่า “จงอย่ากระทำต่อผู้อื่นในสิ่งที่ตนไม่อยากให้ผู้อื่นกระทำต่อตัวเอง” จีนเคยผ่านประสบการณ์ทุกข์ยากจากยุคอาณานิคมและการรุกรานของชาติตะวันตก จีนในยุคปัจจุบันต่อต้านลัทธิเจ้าโลกและการเมืองเชิงอำนาจ จีนไม่มีประเพณีแสวงหาความเป็นเจ้าหรือขยายอาณาจักร ตลอดหลายพันปีที่ผ่านมาจีนปฏิบัติต่อเพื่อนบ้านด้วยมิตรภาพ ถือว่าสันติภาพมีคุณค่าสูงสุด และแสวงหาความสมานฉันท์ในความหลากหลาย ดังนั้นจึงไม่มีทางที่จีนจะดำเนินตามแบบแผนแสวงหาความเป็นเจ้าหลังจากที่ประเทศเข้มแข็ง

            นายกฯ หลี่กล่าวอีกว่าในฐานะเป็นสมาชิกของครอบครัวใหญ่เอเชีย อนาคตของจีนเชื่อมโยงใกล้ชิดกับประเทศอื่นๆ ในภูมิภาค จีนต้องการบรรยากาศการอยู่ร่วมกับเพื่อนบ้านด้วยสันติและมีเสถียรภาพ ต้องการมีสัมพันธ์ที่ดีกับเพื่อนบ้าน ต่างได้รับประโยชน์จากความร่วมมือ และพร้อมจัดการความแตกต่างและการไม่เห็นตรงกัน

            แถลงการณ์ร่วมจีน-อาเซียนหลังการประชุมระบุว่าอาเซียนตอบสนองข้อเสนอของจีนเรื่องการทำ ‘สนธิสัญญาเพื่อนบ้านที่ดี มิตรภาพและความร่วมมือ’ ด้วยความขอบคุณและขอรับไปพิจารณาเป็นตัวอย่างสะท้อนลักษณะอาเซียนที่มีความหลากหลายภายในตัวเอง สะท้อนการใช้หลักฉันทามติและกลไกถ่วงดุลความสัมพันธ์กับประเทศต่างๆ ทำนองเดียวกับที่อาเซียนตกลงที่จะเพิ่มความร่วมมือด้านความมั่นคงกับจีน แต่เรื่องจัดประชุมรัฐมนตรีกระทรวงกลาโหมจีน-อาเซียนอย่างไม่เป็นทางการตามที่จีนเสนอมานั้น อาเซียนเห็นว่าอาจจัดประชุมในอนาคตเมื่อเหมาะสม

            ประการที่สี่ ดูความสำเร็จที่ระดับทวิภาคี

            ข้อเสนอ 7 ยุทธศาสตร์ที่รัฐบาลจีนตั้งใจสัมพันธ์กับอาเซียนใน 10 ปีข้างหน้าไม่ใช่เรื่องใหม่เสียทีเดียว ส่วนใหญ่เป็นเรื่องที่ทางการจีนได้นำเสนอผ่านวาระต่างๆ มาแล้ว มีการพูดคุยหารือในระดับทวิภาคีเรื่อยมา บัดนี้เป็นได้รวมเป็นชุดยุทธศาสตร์ที่ประกาศต่ออาเซียน เป็นนโยบายเพิ่มเติม กรอบนโยบายหลักที่จีนหวังจะผลักดันให้สำเร็จใน 10 ปีข้าง

            ดังนั้นไม่ว่าอาเซียนจะตอบตกลงหรือไม่ ชาติสมาชิกหลายประเทศอยู่ระหว่างการหารือความร่วมมือเหล่านี้อยู่แล้ว ความร่วมมือระดับทวิภาคีหรือระหว่างหลายประเทศอาเซียนกับจีนน่าจะเป็นเป้าหมายที่จีนมุ่งหวังจะประสบผลสำเร็จจริงๆ

            มีเรื่องน่าสนใจว่าในเวลาไม่ถึงสองสัปดาห์ผู้นำจีนสองท่านเดินทางเยือนชาติสมาชิกอาเซียนรวมถึง 6 ประเทศ ประธานาธิบดีสี จิ้นผิงเยือนอินโดนีเซีย มาเลเซีย ก่อนเข้าร่วมการประชุมกลุ่มความร่วมมือทางเศรษฐกิจในภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิคหรือเอเปคเมื่อวันที่ 7-8 ตุลาคม นายกฯ หลี่เข้าประชุมสุดยอดผู้นำอาเซียนกับการประชุมสุดยอดเอเชียตะวันออกระหว่างวันที่ 9-10 ตุลาคม แล้วเยือนบรูไน ไทย และเวียดนาม รวมแล้วสองผู้นำจีนเยือนทั้งหมด 5 ประเทศจากอาเซียน 10 ประเทศ (ประเทศที่ไม่ได้เยือนในรอบนี้ คือ ลาว กัมพูชา เมียนมาร์ สิงคโปร์และฟิลิปปินส์) สาระเนื้อหาการเยือนเกี่ยวข้องกับ 7 ยุทธศาสตร์ดังกล่าว

            ความกังวลที่ว่าในอนาคตชาติสมาชิกอาเซียนบางประเทศจะมีความสัมพันธ์ลึกซึ้งกับจีนมากกว่าบางประเทศ อาเซียนจะมีความแตกต่างหลากหลายมากกว่าเดิมจึงมีโอกาสเป็นจริงไม่มากก็ไม่น้อย

            ข้อเสนอ 7 ยุทธศาสตร์เป็นแนวทางและแผนรูปธรรมที่จีนตั้งใจจะสัมพันธ์กับอาเซียนในอีก 10 ปีข้างหน้าหรือ 10 ปีที่จีนเรียกว่าเป็น ‘ปีเพชร’ ต่อเนื่องจาก 10 ปีก่อนที่จีนถือว่าเป็น ‘ปีทอง’ จากนี้ไปเป็นช่วงเวลาของการติดตามความสำเร็จของยุทธศาสตร์ดังกล่าว ดูจากความร่วมมืออย่างเป็นรูปธรรมโดยเฉพาะระดับทวิภาคี เช่น การก่อสร้างโครงข่ายคมนาคมเชื่อมโยงจีนกับอาเซียน

            ในแง่มุมของอาเซียน เป็นเรื่องที่ต้องย้ำเตือนว่าอาเซียนจะได้รับประโยชน์มากที่สุดหากอาเซียนเข้มแข็งในตัวเอง หากอาเซียนเข้มแข็งวาระอาเซียนย่อมแข็งแกร่ง และสามารถร่วมกำหนดวาระเอเชียตะวันออกร่วมกับประเทศอื่นๆ เพื่อความเจริญรุ่งเรืองยั่งยืนร่วมกัน

13 ตุลาคม 2013
(แก้ไข 15 ตุลาคม 2013)

ชาญชัย คุ้มปัญญา

(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 17 ฉบับที่ 6187 วันอาทิตย์ที่ 13 ตุลาคม พ.ศ.2556

และได้รับการเผยแพร่ผ่าน สำนักประชาสัมพันธ์เขต 4 กรมประชาสัมพันธ์ เมื่อวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ.2556, http://region4.prd.go.th/ewt_news.php?nid=38959&filename=index
สมาคมวัฒนธรรมและเศรษฐกิจไทย-จีน เมื่อวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ.2556, http://www.thaizhong.org/index.php?option=com_content&view=article&id=3965:-7-&catid=63:articlespecialorther-cat&Itemid=100)

------------------------

บรรณานุกรม:

1. Li raises seven-pronged proposal on promoting China-ASEAN cooperation. Xinhua. http://news.xinhuanet.com/english/china/2013-10/10/c_125503874.htm 10 October 2013.

2. Full text: Premier Li Keqiang Gives Joint Written Interview To Media from ASEAN Countries. Xinhua. http://news.xinhuanet.com/english/china/2013-10/08/c_125496903.htm 8 October 2013.

3. Joint Statement of the 16th ASEAN-China Summit on Commemoration of the 10th Anniversary of the ASEAN-China Strategic Partnership.http://www.asean.org/images/archive/23rdASEANSummit/7.%20joint%20statement%20of%20the%2016th%20asean-china%20summit%20final.pdf accessed 10 October 2013.

4. CHAIRMAN’S STATEMENT OF THE 16TH ASEAN-CHINA SUMMIT. 9 October 2013

Bandar Seri Begawan, Brunei Darussalam. http://www.asean.org/images/archive/23rdASEANSummit/chairmans%20statementfor%20the%2016th%20asean-china%20summit%20-%20final%203.pdf 10 October 2013.

5. China hopes for momentous treaty with ASEAN: Li. Xinhua. http://news.xinhuanet.com/english/china/2013-10/09/c_132783278.htm 9 October 2013.

6. Li plans to seek deeper trust with neighbors. China Daily. http://www.chinadaily.com.cn/china/2013livisiteastasia/2013-10/09/content_17016119.htm 9 October 2013.

-----------------------------